Kierowcy w Polsce i Unii Europejskiej będą musieli zmierzyć się z nowymi obowiązkami
Potrzeba przeprowadzania obligatoryjnych badań lekarskich dla każdego kierowcy, niezależnie od wieku, stała się nowym wymogiem zgodnie z najnowszymi zmianami wprowadzonymi przez Unię Europejską. Oznacza to, że badania te nie będą już dotyczyć tylko seniorów. Dodatkowo, wszyscy kierowcy będą musieli wymienić swoje prawa jazdy. W Polsce eksperci sugerują również wprowadzenie obowiązkowych badań psychologicznych. Z kolei dla młodych kierowców, którzy uzyskali swoje prawo jazdy w ciągu ostatnich dwóch lat, mogą zostać wprowadzone dodatkowe ograniczenia.
Unia Europejska zdecydowała się na wprowadzenie nowych przepisów, które zobowiązują wszystkich kierowców do przejścia badań medycznych, bez względu na ich wiek. To oznacza, że nie będą one już ograniczone tylko dla osób powyżej 70 roku życia. Decyzję tę podjęto po krytyce dotyczącej dyskryminacji starszych kierowców. Przepisy pierwotnie proponowane przez UE wymagały od osób, które ukończyły 70 lat, regularnej kontroli co pięć lat, w przeciwnym razie ich prawo jazdy straciłoby ważność.
Nowa dyrektywa zapewnia, że każdy kierowca będzie musiał przejść badanie lekarskie. Przepis ten jest obecny w dokumencie przygotowanym przez urzędników UE, który stwierdza, że państwa członkowskie wymagają badań medycznych sprawdzających minimalne standardy zdolności fizycznej i psychicznej do prowadzenia pojazdu podczas wystawiania lub przedłużania ważności prawa jazdy dla różnych kategorii: AM, A, A1, A2, B, B1 i BE.
Według tych nowych przepisów, prawo jazdy będzie ważne maksymalnie przez 15 lat. Po tym okresie każdy kierowca będzie musiał wymienić swój dokument. Bruksela wyjaśniła, że zmiana ta ma na celu poprawę bezpieczeństwa na drogach w całej Unii Europejskiej.
W Polsce nieprofesjonalnym kierowcom zaleca się przeprowadzanie badań lekarskich (a czasem psychologicznych). Dotyczy to szczególnie sytuacji, w których osoba ubiega się o prawo jazdy lub jeśli złamie prawo drogowe. Na przykład może to nastąpić w wyniku przekroczenia limitu punktów karnych, prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu lub spowodowania wypadku drogowego. Eksperci z Instytutu Transportu Samochodowego wyrażają jednak opinię, że obowiązujące przepisy powinny zostać rozszerzone.
Według dr Ewy Odachowskiej-Rogalskiej, psychologa transportu i traumatologa z ITS, badania psychologiczne dostarczają informacji o zdolnościach psychicznych kierowcy i jego indywidualnych mechanizmach zachowania. Informacje te mogą prowadzić do autorefleksji, wskazywać na sposoby kompensacji braków i wpływać na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Świadomi kierowcy, którzy identyfikują swoje ograniczenia, mogą dostosować swój styl jazdy, na przykład poprzez ograniczenie prędkości lub unikanie ruchliwych tras, zwłaszcza w godzinach szczytu lub po zmierzchu. Rozsądne byłoby skierowanie na badania psychologiczne osób w każdym wieku, które cierpią na choroby takie jak demencja.
Zgodnie z prognozami demograficznymi cytowanymi przez ITS, społeczeństwa krajów uprzemysłowionych, a szczególnie Europy, będą szybko starzeć się. Prognozuje się, że do roku 2050 prawie połowa populacji Unii Europejskiej będzie miała 50 lat lub więcej. Przewiduje się, że średnia długość życia wzrośnie z 68 do 76 lat (a w krajach rozwiniętych z 77 do 83 lat). Będzie także następował szybki wzrost liczby osób powyżej 80 roku życia – z obecnych 90 milionów do ponad 400 milionów w 2050 roku. Procesy starzenia się będą postępować w Polsce jeszcze szybciej, a liczba osób w wieku emerytalnym znacząco wzrośnie już w roku 2030. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), starość rozpoczyna się w wieku 60 lat. Obecnie osoby, które ukończyły 60 lat, stanowią około 17% populacji Polski.
Nie ma precyzyjnego wieku, po którym należy przestać prowadzić pojazd, ale zdolności psychofizyczne większości ludzi maleją z wiekiem. Jak zauważa Odachowska-Rogalska, zmniejsza się wrażliwość układu nerwowego, pogarsza widzenie i słuch oraz zdolność do reagowania. Badania pokazały, że najbardziej zauważalne zmiany w czasie reakcji występują między 50 a 60 rokiem życia oraz po 65 roku życia. Osoby po 75 roku życia charakteryzują się nawet dwukrotnie dłuższym czasem reakcji w porównaniu do osób młodszych.
Według przedstawicieli ITS, starsi kierowcy są bardziej narażeni na ryzyko wypadków. Mają największe trudności z oceną pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniach – potrzebują o 50% więcej czasu na podjęcie decyzji. Zawężone pole widzenia, słaba wrażliwość na kontrast i gorsza ocena odległości przyczyniają się do błędów, które często mają tragiczne skutki.
Z drugiej strony, młodzi kierowcy (zarówno pod względem wieku, jak i doświadczenia) są grupą o podwyższonym ryzyku. W roku 2023 wskaźnik liczby wypadków na 10 tysięcy kierowców w wieku od 18 do 24 lat wyniósł 11,37. Tymczasem wskaźnik ten dla kierowców powyżej 60 roku życia wynosił tylko 3,65. To doprowadziło do dążenia Instytutu Transportu Samochodowego do wprowadzenia zmian w przepisach dotyczących młodych kierowców.
Eksperci proponują wprowadzenie dodatkowych szkoleń dla kierowców, które umożliwiają jazdę z towarzyszącą osobą przez dwa lata przed uzyskaniem pełnych uprawnień. Jak powiedziała Maria Dąbrowska-Loranc, kierownik Centrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego ITS, „Interesującym rozwiązaniem byłoby zaczynanie nauki wcześniej, ale pod kontrolą.”
Dodatkowo, eksperci proponują wprowadzenie dwóch ograniczeń dla młodych kierowców w pierwszych dwóch latach po uzyskaniu prawa jazdy. Pierwsza to redukcja dopuszczalnych limitów prędkości na różnych rodzajach dróg. Druga to zakaz samodzielnej jazdy między godzinami 22:00 a 6:00. Młodzi kierowcy mogliby prowadzić pojazd w nocy tylko pod nadzorem osoby, która posiada prawo jazdy od co najmniej pięciu lat.
