Dyspepsja: Objawy, przyczyny i metody radzenia sobie z niestrawnością

Niestrawność, zwana także dyspepsją, stanowi grupę dolegliwości dotyczących układu pokarmowego, które mogą pojawić się w każdej grupie wiekowej. Większość z tych problemów jest zazwyczaj spowodowana spożyciem trudnostrawnej żywności lub produktów niezdrowych dla konkretnego stanu zdrowotnego danej osoby. W wielu przypadkach niestrawność można efektywnie kontrolować poprzez dobrze zbilansowaną dietę, modyfikację stylu życia oraz zastosowanie domowych metod leczenia. Leczenie farmakologiczne powinno być rozważane jedynie jako ostateczność.

Definicja medyczna dyspepsji opisuje to zaburzenie jako łagodne podrażnienie przewodu pokarmowego spowodowane przez bakterie lub toksyny, chwilowe problemy z trawieniem lub zaburzenia fermentacyjne wynikające ze zmiany naturalnej flory bakteryjnej jelit. Przyczynami tego stanu mogą być między innymi przewlekłe zapalenie trzustki, zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba refluksowa przełyku, nowotwory układu pokarmowego, zaburzenia mikroflory jelitowej, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, przewlekłe zapalenie dróg żółciowych, zapalenie wątroby, zakażenie Helicobacter pylori, celiakia oraz alergie na jedzenie i nadwrażliwość pokarmową.

Niestrawność często pojawia się także u zdrowych osób, które nie mają stwierdzonych ostrej ani przewlekłej choroby. W takim przypadku problem ten jest wynikiem przejedzenia, spożycia zepsutego jedzenia lub nadmiernego stresu. Inne czynniki sprzyjające występowaniu niestrawności to jedzenie w pośpiechu, brak snu, palenie papierosów oraz picie dużych ilości alkoholu. Ponadto, bardzo słodkie, ostre lub kwasne jedzenie również może potęgować niestrawność. Problemy z trawieniem mogą też wynikać z indywidualnych predyspozycji, takich jak niedostateczna produkcja soków trawiennych, zaburzenia funkcjonowania wątroby, problemy z produkcją i wydzielaniem żółci czy zmiany w naturalnym środowisku mikrobiologicznym przewodu pokarmowego.

Produkty mogące zwiększyć ryzyko wystąpienia niestrawności to między innymi smażone, wędzone i konserwowe jedzenie, tłuste mięso i ryby, dojrzewające sery, utwardzane sztucznie tłuszcze (jak margaryna), warzywa strączkowe (groch, fasola, soczewica), rośliny z rodziny cebulowych (jak czosnek, cebula, por) oraz kapustowate (kapusta, brukselka, kalarepa). Ostre przyprawy, rafinowany cukier, słodycze, kawa (zwłaszcza po turecku), alkohol, grzyby, pasztety, wędliny oraz mleko i soki cytrusowe również mogą przyczyniać się do pogorszenia procesu trawienia.

Niestrawność objawia się różnymi symptomami, które zazwyczaj pojawiają się 2-3 godziny po posiłku, ale mogą wystąpić nawet wcześniej. Objawy te obejmują uczucie przepełnienia brzuchu, utratę apetytu, wzdęcia, odbijanie, nudności często towarzyszące wymiotom, uczucie palenia w przełyku (zgaga), a także częste luźne stolce zawierające śluz. Inne symptomy niestrawności to stan podgorączkowy, ogólne osłabienie organizmu oraz obniżenie nastroju. Bóle brzucha są także typowym objawem niestrawności. Objawy te są na tyle charakterystyczne, że rozpoznanie dyspepsji na ich podstawie nie sprawia większych problemów.

Leczenie niestrawności powinno zaczynać się od zapobiegania jej wystąpieniu w przyszłości. Posiłki powinny być ciepłe (ale nie gorące ani zimne) i niezbyt duże. Zamiast jedzenia jednego dużego posiłku, lepiej zjeść 5-6 mniejszych w ciągu dnia. Każdy kęs jedzenia powinien być dokładnie przeżuty. Przy tym ważne jest prawidłowe skomponowanie posiłków – białka zalegają w żołądku najkrócej, a tłuszcze najdłużej. Duża ilość tłuszczu może wydłużyć czas trawienia pokarmu w żołądku z 2 do 6 godzin. Warto również dodać do diety probiotyki oraz naturalną żywność zawierającą probiotyki, które pomagają regulować działanie mikroflory jelitowej.

Wśród domowych sposobów na niestrawność warto wymienić picie kieliszka nalewki ziołowej po posiłku (najlepiej z dodatkiem anyżu lub goździków), suplementację probiotyków i prebiotyków, picie wody z cytryną lub imbirem czy picie naparu z imbiru. Inne metody to spożywanie niewielkiej ilości sody oczyszczonej rozpuszczonej w wodzie, picie naparów ziołowych (zwłaszcza z dziurawca, melisy, rumianku czy rozmarynu). Jeżeli domowe metody nie przynoszą efektów, można rozważyć przyjęcie leków dostępnych bez recepty, które działają rozkurczowo, neutralizują kwasowość żołądka lub stymulują wydzielanie żółci. W przypadku przewlekłej niestrawności warto skonsultować się z gastroenterologiem, aby wykluczyć poważne przyczyny dolegliwości, a także skontaktować się z dietetykiem klinicznym.